Matura ustna z języka polskiego – jak zgromadzić materiały i jak je opisać

Czym jest literatura przedmiotu? Jak znaleźć materiały i opracowania, w oparciu o które przygotujesz prezentację maturalną? Jak sporządzić opis bibliograficzny książki czy artykułu? Przeczytaj!

Wybrałeś temat; zdecydowałeś się już, jakie utwory literackie omówisz i z czym je zestawisz (w przypadku tematów porównawczych) lub które zjawisko językowe będziesz analizował w swojej prezentacji maturalnej (w przypadku tematu językoznawczego). Kolejny krok przed Tobą, a jest nim wyszukanie źródeł, w oparciu o które zrealizujesz temat.

Literatura podmiotu, literatura przedmiotu

Kluczowe jest tutaj rozróżnienie pomiędzy literaturą podmiotu, a więc tekstami literackimi, które wybrałeś, a literaturą przedmiotu, to znaczy zbiorem opracowań – książek, artykułów, esejów – odnoszących się do tematu, którym się zajmujesz. Uwaga! Nie korzystaj z tak zwanych bryków czy „ściąg”; poziom przekazywanych w nich informacji często pozostawia wiele do życzenia. Pamiętaj, że literatura przedmiotu stanowi Twoją bazę, podstawę do dalszej pracy koncepcyjnej, którą wykonasz.

Jak szukać? Zajrzyj do słownika...

Jak znaleźć odpowiednią literatury przedmiotu? Dobrym pomysłem jest... wizyta w bibliotece. Pracownicy szkolnej biblioteki z pewnością wskażą tytuły, które mogą Ci pomóc. Nawet jeżeli szkolna biblioteka ma stosunkowo niewielkie zbiory, na pewno znajdziesz w niej niezbędne słowniki (np. słowniki terminów literackich lub słownik motywów literackich), w których opisane są interesujące Cię zagadnienia. Mimo że hasła słownikowe są z natury krótkie i skondensowane, w słownikach znajdziesz zazwyczaj adresy bibliograficzne pozycji książkowych, do których – po więcej informacji – odsyła autor hasła. Zasadnym krokiem okaże się także odwiedzenie większej biblioteki, np. wojewódzkiej lub powiatowej – prawdopodobnie znajdziesz w nich dział informacji bibliograficznej, którego pracownicy udzielą Ci wyczerpującej informacji na temat książek, które mogą Ci się przydać, a które będziesz mógł wypożyczyć bądź też skorzystać z nich w czytelni.

Zamiast bryka, wstęp do BN-ki!

Doskonałym rozwiązaniem jest również korzystanie z książek wydanych przez Bibliotekę Narodową. Popularne BN-ki zawierają bowiem, oprócz tekstu literackiego, obszerny (z reguły kilkudziesięciostronicowy) komentarz historyczno i krytycznoliteracki oraz bibliografię, z której korzystał autor opracowania, nazywanego najczęściej „wstępem”. Pamiętaj! Zawsze przeglądaj bibliografię opracowań, z których korzystasz – autor każdego z opracowań naukowych umieszcza z reguły na końcu książki listę innych opracowań, które okazały się pomocne w jego własnej pracy. W ten sposób Ty także masz dostęp do tytułów, które inaczej ciężko byłoby Ci odkryć.

Wpisz hasło w google!

Niezawodnym źródłem poszukiwań okaże się również internet. Pamiętaj jednak, że w Twojej prezentacji maturalnej powinieneś wykorzystywać teksty o pewnej wartości intelektualnej. Zanim zdecydujesz się zamieścić znaleziony w sieci artykuł, skonsultuj się ze swoim polonistą – na pewno zweryfikuje znalezione przez Ciebie źródło i oceni jego merytoryczną przydatność. W Internecie znajdziesz jednak profesjonalne opracowania; wiele artykułów naukowych publikuje się obecnie w wersji elektronicznej. W Internecie znajdziesz także biblioteki online lub portale udostępniające za darmo teksty literackie. Research internetowy może okazać się bardzo owocny także wtedy, kiedy porównujesz dzieła literackie z obrazami, utworami lub filmami – nie zapomnij jednak o tym, aby podać adres strony, z której pochodzi wykorzystany przez Ciebie plik! Zasady wykorzystywania plików pochodzących z Internetu omów ze swoim nauczycielem.Zajrzyj tutaj:- www.wolnelektury.pl- http://www.pbi.edu.pl/- http://literat.ug.edu.pl/ - http://www.bn.org.pl/zasoby-cyfrowe-i-linki

Jak sporządzić bibliografię?

Sporządzenie opisu bibliograficznego nie jest trudne, wymaga tylko pewnej wprawy. Na lekcjach języka polskiego z pewnością ćwiczyłeś już (lub będziesz ćwiczył) tę umiejętność. Pełny opis bibliograficzny książki zawiera:1.Inicjał imienia oraz nazwisko autora (np.: J. Kowalski). W przypadku kilku autorów zapisujemy ich „dane” alfabetycznie lub zgodnie z kolejnością, jaka znajduje się na karcie tytułowej książki; jeżeli autorów jest więcej niż trzech, możesz ograniczyć się do wymienienia pierwszego z nich z dopiskiem „i in.” (np.: J. Kowalski i in.).Ważne! Ostateczną bibliografię układamy alfabetycznie, a kryterium jest tutaj nie inicjał imienia, ale nazwisko autora. W całościowej bibliografii odwróć zatem kolejność – najpierw wpisz nazwisko autora, a później inicjał jego imienia;2.Tytuł i podtytuł zapisane kursywą! Jeżeli tytuł jest długi, możesz go skrócić – konieczne będzie wtedy zaznaczenie tego faktu trzykropkiem;3.Inicjał imienia oraz nazwisko ewentualnego współpracownika (może nim być: tłumacz, autor opracowania lub redaktor naukowy. Funkcję współpracownika możesz oznaczyć skrótami – kolejno: tłum. J. Kowalski / oprac. J. Kowalski / pod red. J. Kowalskiego;4.Numer tomu albo części (tylko w przypadku, gdy poszczególne tomy albo części wydano w różnych latach);5.Adres wydawniczy (rok i miejsce wydania). Jeżeli na karcie tytułowej podano kilka miast, ogranicz się do pierwszego z nich;6.Nazwa serii i tomu (jeżeli występuje), numer strony (jeżeli wykorzystałeś tylko fragment książki, koniecznie podaj strony, a po niej dopiero numer tomu, z którego pochodził ów fragment) oraz numer ISBN.W zależności od „szkoły” opisu bibliograficznego powyższe dane rozdziela się za pomocą różnych znaków interpunkcyjnych. Twój polonista z pewnością wskaże Ci preferowany sposób opisu. Na użytek niniejszego artykułu uznajmy, że przykładowy opis wygląda w następujący sposób:J. Kowalski, Tytuł. Podtytuł, Wydawnictwo XYZ, Kraków 2012, s. 10-50, ISBN 12-12345-12-1.

Jak sporządzić opis bibliograficzny artykułu?

Być może skorzystasz także z artykułów naukowych opublikowanych w czasopismach literackich („Cegła”, „Dekada Literacka”, „Lampa”, „Zeszyty Literackie”, „Teksty drugie” itp.). Opis bibliograficzny artykułu z takiego czasopisma powinien zawierać:1.Nazwisko i inicjał imienia autora lub autorów;2.Tytuł i podtytuł (zapisane kursywą);3.Nazwisko i inicjał imienia współpracownika;4.Tytuł czasopisma zapisany antykwą i w cudzysłowie;5.Rocznik (zwykle zapisywany cyframi rzymskimi) i rok wydania (zwykle zapisywany cyframi arabskimi) oraz numer lub zeszyt;6.Numer strony lub stron oraz ISBN.Np.: Kowalski J., Tytuł artykułu. Podtytuł, „Czasopismo” XXIII: 2012, z. 5, s. 100-150, ISBN 12-12345-12-1.Uwaga! Jeżeli wykorzystujesz jedynie rozdział lub artykuł w pracy zbiorowej, koniecznie zaznacz to w opisie bibliograficznym. W jaki sposób? Po danych autorach przywołaj tytuł rozdziału lub artykułu, z którego korzystasz, a następnie połącz go łącznikiem w: / [w:] / [w dziele zbiorowym] z tytułem dzieła zbiorowego. Np.: J. Kowalski, Ala ma kota, [w:] Elementarz. ABC, Kraków 2012, ISBN 12-12345-12-1.Pamiętaj, że ostateczna bibliografia podzielona jest na dwie części. W pierwszej opisujesz literaturę podmiotu, w drugiej – literaturę podmiotu. Nie zapominaj, że przywołujesz kolejne pozycje w kolejności alfabetycznej. Nie przejmuj się także tym, że pierwsza wersja bibliografii może zawierać drobne błędy, z czasem nabierzesz wprawy! Red. Barbara Stachnik